Obrona nieletnich przez adwokata

Autor: Rafał Witkowski

Jest wiele powodów, dla których nieletni popełniają wykroczenia bądź przestępstwa. Od pewnego czasu zauważamy stale zwiększającą się demoralizację młodzieży i dzieci, wynikającą z faktu, iż są po prostu są  przyparci do muru przez problemy dnia codziennego, brak czasu ze strony rodziców lub złego wpływu otoczenia. Takie osoby często stają się klientami kancelarii prawnych.

Artykuł powstał przy współpracy z warszawskim adwokatem Janem Przemysławem Kopko.

Nieletni, a rola adwokata

Ustawa przewiduje przyznawanie rodzicom lub prawnym opiekunom dziecka status strony w rozprawie sądowej. Należy przez to rozumieć, że mogą oni działać we własnymi imieniu, jednak dziecko w wieku przed 13 rokiem życia wciąż musi posiadać przedstawiciela procesowego. Podczas przeprowadzanej rozprawy sądowej nieletni może robić uwagi jej dotyczące, składać wyjaśnienia co do każdego przedstawionego na sprawie dowodu, jednak muszą one być przedstawiane w obecności nieletniego i ma on prawo zadawać pytania, również te dotyczące osób przesłuchiwanych na rozprawie. Sąd ma obowiązek zawiadomić nieletniego lub jego opiekuna prawnego/rodzica o terminie rozprawy, chociaż niestawiennictwo nie tamuje rozpoznania sprawy, pod warunkiem, że było dokonane prawidłowo.

Prawa nieletniego

Nieletni ma prawo zaskarżyć postanowienia naruszające jego prawa (w tym dobra osobiste), ma prawo zapoznać się z aktami postępowania i co więcej może robić z nich odpisy jeżeli sędzia rodzinny wyraził na to zgodę. Rozprawa sądowa odbywa się z wyłączeniem jawności, tj. jawność rozprawy może być uzasadniona jedynie względami wychowawczymi. Bardzo ważną i istotną kwestią dla nieletniego jest to, że w myśl art. 36. Par. 1 oraz art. 44 Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, może korzystać on z pomocy obrońcy. Jest to jego uprawnienie fakultatywne tj. nieletni może z niego skorzystać, ale równie dobrze może odmówić pomocy. Natomiast jeżeli interesy nieletniego są sprzeczne z interesami opiekuna lub rodziców lub został on umieszczony w schronisku lub toczy się wobec niego postępowanie poprawcze, udział obrońcy jest obowiązkowy. Przed właściwą sprawą w sądzie toczy się postępowanie wyjaśniające, mające na celu weryfikację, czy faktycznie doszło do popełnienia czynu karalnego lub czy może istnieją świadczące o demoralizacji okoliczności, które stwarzają przesłanki do zastosowania środka wychowawczego, represyjnego lub poprawczego. Takie postępowanie prowadzi sędzia rodzinny współpracujący z Policją. Niezwłocznie po wszczęciu postępowania nieletni jest przesłuchiwany, następnie policja organizuje materiał dowodowy, który wskazuje na ww. demoralizację lub czyny karalne. Jeżeli przewinienia są większej wagi, może dojść nawet do zatrzymania nieletniego. Wspomniane wyżej przesłuchanie nieletniego odbywa się w obecności opiekunów lub rodziców nieletniego.

Przesłuchania, a opiekunowie prawni

Są przypadki, w których rodzic lub opiekun nie może się stawić na przesłuchanie wówczas może w nim uczestniczyć w jego zastępstwie wychowawcza, osoba bliska pełnoletnia lub pedagog szkolny. Nieletni nie powinien być przesłuchiwany wielokrotnie w związku z tymi samymi okolicznościami, ustalonymi już dowodami oraz innymi kwestiami nie budzącymi wątpliwości. W razie potrzeby dokonuje się badania zdrowia psychicznego nieletniego. Taką potrzebę orzeka sąd po wysłuchaniu osoby nieletniej. Obserwacja lekarza niebędącego przedsiębiorcą, powinna trwać nie dłużej niż cztery tygodnie. Jeżeli zaistnieje taka potrzeba, to celem uzyskania komplementarnej diagnozy osobowościowej nieletniego, sąd rodzinny może zwrócić się o wydanie opinii do rodzinnego ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego. Jeżeli w ramach innego postępowania prowadzonego w sprawie nieletniego sąd będzie w posiadaniu opinii o nim ( taka opinia powinna być sporządzona w okresie 6 miesięcy poprzedzających aktualną sprawę), może wykorzystać tą opinię do prowadzonego bieżąco postępowania.