Określenie przynależności do Kościoła wg. Kodeksu Kanonów Kościołów Wschodnich i Kodeksu Prawa Kanonicznego.

Autor: Teresa Konecka - specjalista Prawowity.pl

Przynależność dziecka, które nie ukończyło 14 roku życia określa przynależność obrządkowa rodziców. Tak więc upraszczając, dziecko, rodziców grekokatolików, zostaje grekokatolikiem i zostaje ochrzczone przez proboszcza parafii tego obrządku, do której przynależą rodzice. Co do zasady nie powinno się prosić o chrzest dziecka w innym obrządku niż wskazuje na to przynależność obojga rodziców.

Fizyczny znak włączenia do Kościoła jakim jest chrzest, może być ustanowiony w również w kościele innego obrządku, jeśli rodzice skierują pisemną prośbę do proboszcza parafii innego obrządku o chrzest dla swojego dziecka, jednak, dziecko to zostanie automatycznie włączone do kościoła obrządku swoich rodziców, nie zależnie od tego, w parafii którego obrządku zostaje ochrzczone.

Chrztu udziela się według przepisów szczegółowych, które obowiązują w każdym Kościele sui iuris, a więc w kościele, który posiada swoje prawo, do którego dana osoba zostanie w skutek chrztu prawnie przyjęta. Ustawodawca Codex Iuris Canonici, zwraca uwagę na ryt liturgiczny, który powinien być zachowany, zgodnie z przepisami szczegółowymi kościoła sui iuris.

Fakt przyjęcia sakramentu chrztu musi zostać odnotowany w Księdze Chrztów danej parafii.

W przypadku małżeństw mieszanych, a więc takich,  w których małżonkowie należą do kościołów katolickich, różnych obrządków, i których ze względu na postępującą globalizację, jest coraz więcej, powstały normy, które określają przynależność dziecka do obrządku rodziców. Co do zasady Codex Canonum Ecclesiae Orienalium, zakłada, iż dziecko w takim wypadku przynależy do kościoła obrządku ojca, natomiast, Codex Iuris Canonici, wskazuje , że podobnie jak w CCEO, dziecko dołącza do obrządku ojca, albo od razu przynależy do Kościoła Łacińskiego.  Przepisy prawa zarówno cywilnego, CIC i CCEO określają ojca, jako tego na którego wskazuje prawny związek małżeński.

W przypadku problematyki przynależności obrządkowej dziecka kobiety niezamężnej wskazuje się w CIC na potrzebę zgody stron w przypadku istnienia małżeństwa zawartego przed organami prawa państwowego, lecz przy braku małżeństwa kanonicznego. Gdyby jednak takowa nie zaistniała, komentatorzy Kodeksu Kanonów Kościołów Wschodnich wskazują na przynależność dziecka do kościoła obrządku ojca. W przypadku, gdyby matka była wyznawczynią religii katolickiej obrządku   wschodniego, a ojciec wyznawcą religii katolickiej obrządku łacińskiego, zakład się że dziecko musi zostać ochrzczone w Kościele katolickim Łacińskim. W takim przypadku zgoda rodziców, jak wskazuje ustawodawca Codex Iuris Canonici nie ma najmniejszego znaczenia, a dziecko i tak zostaje automatycznie włączone i nabywa poprzez chrzest przynależność do Kościoła Łacińskiego. W przypadku zaistnienia dziecka urodzonego po śmierci ojca, tzw. Pogrobowca przynależność obrządkowa jest określana na prośbę matki, i w tym momencie również oparta jest na przynależność obrządkowej zmarłego ojca, przy zachowaniu zasady lex romanum,  iż dziecko zrodzone do 300 dni przed zawarciem małżeństwa i do 180 dni po jego ustaniu, uznane jest za dziecko małżeńskie. CCEO przewiduje możliwość włączenia dziecka do Kościoła obrządku matki, tylko i włącznie za obopólną zgodą rodziców. Kazuistycznie rzecz ujmując, można wyobrazić sobie sytuację, gdy jedno z dzieci należy do kościoła obrządku ojca a drugie z dzieci, za sprawą wyraźnego konsensusu przynależy do kościoła katolickiego obrządku matki dzieci.

W przypadku małżeństw, kiedy jedno z małżonków jest katolikiem a drugie nie należy do wspólnoty katolickiej, dziecko zostaje włączone do kościoła katolickiego. Poprzez porozumienie między Kościołami Katolickimi, na których czele stoi papież, a kościołami autokefalicznymi prawosławnymi, dziecko uzyskuje przynależność do kościoła ojca. Jakkolwiek, co do zasady, prawosławni nie tolerują małżeństw mieszanych.

Zgodnie z kodeksami CIC i CCEO, o przynależności dziecka do danego obrządku katolickiego nie decyduje miejsce chrztu, szafarz chrztu czy ryt liturgiczny, te cechy są prawnie obojętne, co do przynależności i włączenia do kościoła, w czasie chrztu.

W przypadku braku małżeństwa między rodzicami, tak cywilnego jak i kanonicznego, dziecko nabywa przynależność do kościoła katolickiego obrządku matki. Wynika to z założenia, że jeśli rodzice nie żyją w małżeństwie to opiekę nad dzieckiem najczęściej sprawuje matka. Według norm CIC, zmiana przynależności obrzędowej dziecka następuje wraz z zawarciem pomiędzy jego rodzicami małżeństwa kanonicznego, wtedy dziecko przynależy do kościoła obrządku ojca.

W przypadku stwierdzenia nieważności małżeństwa procedura włączenia do kościoła dziecka, które zostało w tym związku zrodzone składa się z trzech kroków:

1. Włączenie do kościoła ojca z małżeństwa
2. Stwierdzenie nieważności małżeństwa, a więc przejście w małżeństwa w stan małżeństwa mniemanego,
3. Dziecko nie zmienia przynależności kościelnej (obrzędowej) a więc pozostaje w kościele obrządkowym ojca.

W kolejnym przypadku należy przeanalizować przynależność obrządkową dziecka, zrodzonego ze związku kobiety niezamężnej wyznania prawosławnego i ojca wyznania katolickiego, w takim wypadku dziecko należy do kościoła ojca katolika.

Dziecko rodziców nieznanych nabywa przynależność do kościoła sui iuris swoich opiekunów prawnych, rodziców adopcyjnych.

Rodzice wywodzący się z kościołów autokefalicznych prawosławnych, mogą prosić o chrzest dziecka w Kościele Katolickim. Ma to początek w zasadzie, iż nad prawem rodziców do wychowania dziecka w wierze, stoi naturalne prawo dziecka do chrztu. W takim wypadku, dziecko nabywa przynależność obrządkową kościoła sui iuris, w którym pozostają osoby, które przyjęły na siebie obowiązek wychowania dziecka w wierze katolickiej.

Po ukończeniu 14 roku życia dziecko może sobie swobodnie wybrać Kościół, a co za tym idzie przynależność obrządkową, do której będzie należeć, po otrzymaniu chrztu. W tym wypadku przynależność rodziców jest nieistotna.